تاریخچه فرش دستباف
قدمت و تاریخچه فرش دستباف و زیرانداز را می‌توان به زمانی رساند که انسان به فکر تامین آسایش خود افتاد. در آن زمان انسان اولیه فرش یا زیرانداز را از برگ درختان و سپس از پوست حیوانات تهیه می‌کرد. راحتی در هنگام استراحت و گرم کردن خود از جمله اهداف اصلی این فرش‌ها بوده است. اما با پیشرفت صنعت ، انسان توانست این نیاز را از طریق نساجی بیشتر و بهتر تامین کند. تهیه مواد و مصالح از پشم حیوانات و سپس رنگرزی آن‌ها از طریق مواد معدنی و گیاهی باعث تعالی این صنعت و یا بهتر است دیگر بگوییم این هنر شد. با گذر زمان تلفیق صنعت و هنر تکامل بیشتری یافت تا امروزه شکوه هنر فرش‌های دستباف به اوج خود برسد.
هنر هر جامعه‌ای را باید در آداب و رسوم و فرهنگ آن جستجو نمود. این سنن به مرور زمان به اوج خود می‌رسند. این شکوه سنت را نیز بدون شک در فرش‌های ایرانی می‌توان یافت. محققین در سال 1949 قدیمی‌ترین فرش گره دار را در منطقه‌‌‌ای در مغولستان امروزی یافته اند. این قطعه فرش که به علت مکانی که از آنجا پیدا شده است، پازیریک نام گرفته است و بنا به دلایل متعددی در ایران بافته شده و مشخص نیست که در چه زمانی و به چه علت به آن منطقه برده شده است. تصاویر حاشیه و زمینه‌ی فرش پازیریک حاکی از آن است که تشابهات بسیاری میان آن و نقوش آثار و اشیاء به جا مانده از دوره هخامنشیان وجود دارد. به همین جهت پژوهشگران مبدا این فرش را جایی جز ایران نمی‌دانند.
شواهدی دیگر
از دیگر شواهد به دست آماده برای این ادعا باید به سالنامه چینی سوئی سو اشاره کرد. سالنامه‌ای که در آن هم به کالاهای پیش از انقراض ساسانیان، از جمله فرش و قالی ایرانی اشاره دارد. این خود گواهی‌ست بر این موضوع که در زمان ساسانیان فرش و قالیبافی رواج و رونق زیادی داشته است. از دیگر منابع مکتوب در این خصوص باید به کتاب تاریخ طبری اشاره نمود که در آن آمده است یکی از معروفترین قالی‌های آن دوره بهارخسرو است که شهرتش به جهت نمایاندن باغی آراسته به گل‌ها و رودها و پرندگان ، در نقش نگار منحصر به فردش می‌باشد.
پس از ورود اسلام
پس از ورود اسلام به ایران، از آنجاییکه اعراب به هنر قالیبافی تسلط و توجهی نداشتند و تنها به هنر سفالگری می‌پرداختند، هنر فرشبافی در ایران دچار رکودی شد. اما پس از به روی کار آمدن خلفای تمجل‌پرست عباسی و اموی که با فرش‌های ایرانی کاخ‌های خود را تزئین می‌کردند، این هنر دوباره رونق گرفت.
پس از تصرف بخشی از خاک ایران توسط ترکان سلجوقی در سال 416 هجری شمسی، زبان و فرهنگ سلجوقی وارد هنر ایرانی نیز گشت. در نتیجه نقوش فرش‌های ایرانی تحت تاثیر طرح‌های سلجوقی قرار گرفتند. در زمان تسلط تیمور لنگ بر ایران نیز فرهنگ و در نتیجه هنر ایران دچار تغییرات اساسی شد. در نتیجه نقوش و طرح‌های هندسی جای خود را به خطوط دوار و منحنی دادند. پیچک‌ها و گل‌ها نیز جای حیوانات و پرندگان را در نقوش ایرانی گرفتند. هنر قالیبافی در اواخر این حکومت به اوج کمال خود رسید.
دوران صفوی
پس از این دوران تبریز پایتخت سیاسی قره قویونلوها و آغ قویونلوها شد و در تاریخچه فرش طرح‌های زیبایی را به یادگار گذاشت. اما شاید اوج تاثیرگذاری در طرح‌ها و نقوش را باید در ابتدای دوران صفویه دانست. یعنی دوره‌ای که بیش از هزار و پانصد تخته قالی را در تاریخچه فرش به یادگار گذاشته است. برخی از این شاهکارها در موزه‌های بزرگی مورد بازدید قرار می‌گیرند. در همین دوره است که قالیبافی از پیشه‌ای روستایی به حرفه‌ای شهری تبدیل شد. و صادرات این هنر ایرانی به اروپا آغاز گردید. این دوره با ظهور فتنه‌ی افغان و سقوط سلسله‌ی صفوی وارد مرحله‌ی افول شد.
دوران قاجار
اما در اواخر دوران قاجار این سنت دوباره قوت گرفت و در طول دو دهه‌ی بعد آن سرمایه‌گذارانی از اروپا رهسپار ایران شدند، تا به تولید انبوه این کالا بپردازند. پس از سال‌های متمادی و در سال 1314 هجری شمسی بود که تمام اختیارات فعالیت‌های مربوط به تولید و تجارت فرش به موسسه‌ی دولتی سهامی فرش ایران واگذار شد. بدین ترتیب این شرکت از آن سال تلاش نمود تا این هنر و صنعت را هر چه بیشتر رواج دهد و به تولید و تجارت بیشتر آن بپردازد.
پاسخ دادن